गुरुपौर्णिमा हा एक महत्त्वाचा हिंदू सण आहे जो प्रत्येक वर्षी आषाढ महिन्याच्या पौर्णिमेला (पूर्णमासीला) साजरा केला जातो. या दिवशी गुरु व शिष्य परंपरेला मान देण्याची परंपरा आहे. गुरुपौर्णिमा विशेषतः गुरूंना आणि त्यांच्या शिकवणीला कृतज्ञता व्यक्त करण्याचा दिवस आहे. या दिवशी गुरूंना पूजा केली जाते आणि त्यांच्या आशीर्वादाने जीवनात यश आणि समृद्धी येते, अशी श्रद्धा आहे.
गुरुचे महत्त्व:
गुरु हा शब्द संस्कृतमधून आलेला आहे, ज्याचा अर्थ “ग” म्हणजे अंधकार आणि “रु” म्हणजे प्रकाश. म्हणजेच, गुरु हे ज्ञानाच्या अंधकारातून प्रकाशाकडे नेणारे व्यक्तिमत्व आहे. भारतीय तत्त्वज्ञान आणि संस्कृतीत गुरुला अत्यंत महत्त्व दिलं जातं. गुरु केवळ शाळेतील शिक्षक नव्हे, तर तो जीवन मार्गदर्शक असतो. त्याच्या शिक्षणामुळेच शिष्य जीवनाच्या अनेक वळणांवर योग्य मार्ग निवडू शकतो.
गुरुचे महत्त्व वेगवेगळ्या धार्मिक व तात्त्विक परंपरांमध्ये देखील अधोरेखित केले आहे. भगवान शिव, भगवान विष्णू, व कृष्ण यांना “आदिगुरू” मानले जाते, कारण तेच संपूर्ण जगाला ज्ञान देणारे गुरु आहेत.
गुरुपौर्णिमेचा इतिहास:
गुरुपौर्णिमा सणाची परंपरा खूप जुनी आहे. पुराणे आणि धार्मिक ग्रंथ सांगतात की, या दिवशी श्री वेदव्यासजींचा जन्म झाला होता. वेदव्यासजी हे भारतीय तत्त्वज्ञानाचे महान गुरु होते. त्यांच्यामुळेच चार वेद, पुराणे आणि महाभारत यांसारख्या महान ग्रंथांचा प्रसार झाला. म्हणूनच गुरुपौर्णिमेला त्यांचा स्मरण केला जातो.
दुसरीकडे, गुरुपौर्णिमा हा दिवस भूतपूर्व गुरूंना श्रद्धांजली अर्पण करण्यासाठी देखील एक महत्त्वाचा दिवस आहे.
गुरुपौर्णिमा साजरी करण्याचे विविध प्रकार:
- गुरु पूजा: या दिवशी शिष्य आपल्या गुरुची पूजा करतो. त्याचे पाद पाण्याने धोऊन, त्याला अर्पण म्हणून फुलांची हार घालतो. त्याला गुरुपद किंवा आशीर्वाद मिळवण्याची इच्छा व्यक्त केली जाते.
- उपवासा व प्रार्थना: काही लोक या दिवशी उपवास ठेवतात आणि गुरुचे स्मरण करतात. यासोबतच, वेद, गीता, किंवा इतर धार्मिक ग्रंथांचे पठण किंवा श्रवण देखील केले जाते.
- साधना आणि ध्यान: गुरुपौर्णिमा हा एक चांगला संधी असतो, जेव्हा शिष्य आपल्या साधना किंवा ध्यानात प्रगती करतो. या दिवशी मानसिक शांती साधण्यासाठी विशेष ध्यान केले जाते.
- समाजसेवा: काही लोक या दिवशी समाजातील गरजू लोकांना मदत करतात किंवा पवित्र ग्रंथ वाचन करतात, जेणेकरून आपल्याला पवित्र ज्ञानाचा लाभ होईल.
गुरुपौर्णिमेचा आध्यात्मिक महत्त्व:
गुरुपौर्णिमा केवळ एक सण नाही, तर हा एक आध्यात्मिक प्रवास आहे. हे दिवशी शिष्य गुरुचे आशीर्वाद प्राप्त करण्यासाठी आध्यात्मिक आंतरदृष्टी प्राप्त करण्याचा प्रयत्न करतो. गुरुच्या माध्यमातूनच शिष्याला ज्ञान प्राप्त होते आणि त्याच्या जीवनातील अंधकार नष्ट होतो. गुरुचं शिक्षण आपल्या जीवनात मार्गदर्शन करतं, आणि म्हणूनच या दिवशी गुरूंना प्रणाम करून त्यांच्या आशीर्वादाची प्राप्ती केली जाते.
निष्कर्ष:
गुरुपौर्णिमा ही एक अत्यंत पवित्र आणि महत्त्वपूर्ण दिवस आहे. हा दिवस गुरु आणि शिष्य यांच्यातील श्रद्धा, प्रेम, आणि विश्वासाला प्रगल्भ करतो. गुरुची शिकवण आणि आशीर्वाद शिष्याच्या जीवनाला नवीन दिशा देतो. प्रत्येक शिष्य आपल्या जीवनात जोपर्यंत गुरुंचे मार्गदर्शन घेतो, तोपर्यंत त्याचे जीवन यशस्वी आणि पवित्र राहते.
गुरुपौर्णिमेच्या या पवित्र दिवशी आपल्याला आपल्या गुरुंची कृतज्ञता व्यक्त करणे आणि त्यांच्या मार्गदर्शनाने जीवनाचा खरा अर्थ समजून जीवनात प्रगती साधणे आवश्यक आहे.
Leave a Reply